✨Bánh gai

nhỏ|Bánh gai Nam Định bóc vỏ cắt đôi cho thấy nhân bên trong nhỏ|Bánh gai Tứ Trụ được gói từng 5 chiếc một nhỏ|Bánh gái gói bằng lá

Bánh gai là một loại bánh ngọt truyền thống của Việt Nam, bắt nguồn khu vực Đồng bằng Bắc bộ. Bánh có dạng hình vuông hoặc chữ nhật, màu đen đặc trưng từ lá của cây gai, kèm với nhân đỗ xanh và gạo nếp.

Một loại bánh tương tự, đặc sản của tỉnh Bình Định ở Nam Trung bộ là bánh ít lá gai, được gói bằng lá chuối tươi thành hình chóp giống như bánh ít.

Chế biến

Bánh gai về cơ bản gồm vỏ và nhân. Nguyên liệu thường dùng có lá gai, gạo nếp, đỗ xanh, mứt bí, thịt mỡ tẩm đường, dầu chuối vali, đường kính, vừng.

Vỏ bánh gồm: Bột gạo nếp (sau khi phơi khô, giã nhuyễn) Lá cây gai (hay còn gọi là cây trữ ma - Boehmeria nivea thuộc họ Tầm ma/Gai (Urticaceae)) phơi khô và luộc kỹ, giã để lấy xác của lá trộn chung với bột để làm vỏ bánh.

Nhân bánh gồm: Mỡ lợn thái nhỏ, trộn đường đem ủ cho miếng mỡ trong Tinh dầu thực vật như tinh dầu chuối v.v. Dừa nạo hoặc thái miếng nhỏ Đỗ xanh nấu hoặc hấp chín, giã nhuyễn.. Bí đao thái miếng, bỏ vỏ và ruột. nấu chín bằng đường trắng, gọi là mứt bí Vạt vừng rang chín *Hạt sen nấu chín bằng Đường

Sau khi đã chuẩn bị nhân và vỏ, gói bằng lá chuối khô, sau đó hấp chín.

Thưởng thức

Bánh gai có thể được thưởng thức như đồ tráng miệng sau bữa ăn chính hoặc làm quà biếu. Bánh có vị ngọt, bùi, thơm ngậy do nhân bánh mang lại và dẻo, mát nhờ vào vỏ bánh.

Thơ ca

Muốn ăn bánh ít lá gai

Lấy chồng Bình Định sợ dài đường đi

hay vùng Phú Yên:

Tiếng đồn bánh ít lá gai

Dẫu rằng có dốt, cũng trai Hà Bằng .

Các biến thể

Bánh gai Tứ Trụ

Bánh gai Tứ TrụBánh gai Tứ Trụ hay bánh gai làng Mía là loại bánh đặc sản của làng Mía, xã Tứ Trụ thuộc tổng Diên Hào, phủ Thọ Xuân, nay thuộc xã Thọ Diên, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, Việt Nam. Trong các dịp cúng giỗ Lê Lợi và Lê Lai ("hăm mốt Lê Lai, hăm hai Lê Lợi"), bánh gai Tứ Trụ được chọn làm thức cúng tế. Trước đây, bánh gai Tứ Trụ thường chỉ được làm trong các dịp giỗ tết, đình đám và đặc biệt để cúng tiến trong các ngày lễ tết, ngày hội, ngày giỗ húy nhật của thành hoàng. Hiện nay, bánh được làm quanh năm để phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng. dầu chuối cần cho vừa đủ, nếu nhiều sẽ bị đắng còn ít quá thì không dậy mùi. Bột bánh được nặn từng cục tròn rồi dàn mỏng trên lòng bàn tay, đặt nhân vào giữa, vê lại cho nhân nằm gọn giữa lòng chiếc bánh, xoa cho bánh tròn thì lăn bánh trên chiếc mâm đã rải đều hạt vừng. Dùng lá chuối khô, thường là lá chuối tiêu để gói lại thành từng chiếc bánh vuông vắn, quấn một chiếc lạt giang bên ngoài. Bánh chín được vớt ra nia rồi mở ra (không bóc) cho ráo, để cho bánh nguội tự nhiên và ráo nước. Công đoạn này còn phải làm động tác vuốt lại bánh để bánh nhẵn và có hình mai rùa. Khi bánh đã nguội, dùng lạt giang đã nhuộm đỏ để gói từng 5 chiếc một. Khác với bánh gai Ninh Giang sử dụng mật đun nóng, ở Thọ Diên người ta sử dụng mật nguội và không quá loãng.

Giá mỗi chiếc bánh gai tùy thuộc vào từng loại. Vào thời điểm 2013, bánh loại rẻ nhất là 3 nghìn, loại trung bình là 5 nghìn, loại đắt có thể đến 10 nghìn đồng Việt Nam.